Διάστιχο: Μεγάλο Αφιέρωμα στα 150 Χρόνια από την γέννηση της Πηνελόπης Δέλτα – Η Αθανασία Καλογιάννη γράφει για το ανέβασμα του Μάγκα

Μεγάλο αφιέρωμα: Πηνελόπη Δέλτα, 150 χρόνια από τη γέννηση της (1874-2024)
Ανεβάζοντας τον Μάγκα από τη θεατρολόγο Αθανασία Καλογιάννη
Με δύο τρόπους μπορείς να σταθείς απέναντι στα έργα της Πηνελόπης Δέλτα: ή να τα εντάξεις στο κοινωνικό και πολιτικό περιβάλλον της εποχής, και απλώς να αναγνωρίσεις το ταλέντο και την εσωτερική ανάγκη της Δέλτα να δημιουργήσει κάτι ελληνικό, κάτι που να εμπνέει φιλοπατρία, εθνική συνείδηση, ενθουσιασμό και μαχητικότητα, ή να διαβάσεις ανάμεσα στις γραμμές, να τα απογυμνώσεις από την εθνική στόχευση, για να ανακαλύψεις μία απίθανη story teller, που γραπώνει το ενδιαφέρον του αναγνώστη από τις πρώτες γραμμές και δεν το αφήνει παρά στην τελευταία σελίδα.
Το συγγραφικό ταλέντο της Πηνελόπης Δέλτα είναι μοναδικό και ολοκαίνουριο για την εποχή της. Δεν πατάει σε κανένα μονοπάτι. Χαράζει δικό του δρόμο, που στη συνέχεια θα διαβούν οι «κόρες» της, Ζωρζ Σαρή και Άλκη Ζέη.
Η Δέλτα δεν στόχευσε ποτέ στα ακαδημαϊκά σαλόνια, που σαρώθηκαν με ένα φύσημα της Ιστορίας, αλλά θέλησε να επικοινωνήσει με τον κόσμο. Να προσφέρει συναρπαστικές ιστορίες με ελληνικά βιώματα, ελληνικούς χαρακτήρες και ελληνικές καταστάσεις. Να ξεκινήσει ένα νέο λογοτεχνικό είδος, ανύπαρκτο στην εποχή της, και να εμπνεύσει κι άλλους να το ακολουθήσουν (οι επιστολές που στέλνει προς τους εκπαιδευτικούς, οι οποίοι αποπειρώνται να γράψουν σαν κι εκείνη, είναι συγκινητικά ενθαρρυντικές).
Παρά την αυστηρή αστική καταγωγή της, επιλέγει τη δημοτική γλώσσα, σαν να γνώριζε ότι θα επικρατούσε, και την αποθεώνει. Ιδιώματα, ντοπιολαλιές, «βαρβαρισμοί», τα πάντα υπάρχουν στα γραπτά της και όχι μόνο δεν τα κάνουν δύσκολα στην κατανόηση, αλλά δίνουν κι ένα ιδιαίτερα γοητευτικό χρώμα που σε ταξιδεύει στον χρόνο και τις συνθήκες ζωής του χθες. Είναι ολοζώντανα, ακριβώς όπως και τα επεισόδια των ιστοριών της, γεμάτα δράση, συγκινήσεις και αγωνία για τη συνέχεια.
Ο Μάγκας ήταν και παραμένει μια μεγάλη πρόκληση για κάθε σκηνοθέτη που θα σκεφτεί να τον ανεβάσει στη σκηνή. Το πρώτο επίπεδο είναι γοητευτικό: μία περιπέτεια ενηλικίωσης ενός παιδιού με τη μορφή ενός σκύλου. Δεν υπάρχει πιο έξυπνος τρόπος για να προσελκύσεις το ενδιαφέρον των παιδιών. Θα δουν ένα κουτάβι χαριτωμένο, σκανταλιάρικο, καλόκαρδο, ενθουσιώδες… Ποιο θα πει όχι;
Το δεύτερο επίπεδο, όμως, είναι ριψοκίνδυνο. Το παιδικό θέατρο θέλει ρεαλισμό. Εκτός εάν απευθύνεσαι σε πολύ μικρά παιδιά –που κι αυτά πλέον είναι υποψιασμένα–, υπάρχει μεγάλος κίνδυνος να αισθανθούν ότι τα κοροϊδεύεις και η μαγεία της θεατρικής τελετουργίας να χαθεί. Ο Μάγκας πρέπει να είναι στο ενδιάμεσο ανθρώπου και σκύλου. Να καταλάβουν οι θεατές το κλείσιμο του ματιού. Να δεχτούν ότι ο ηθοποιός παριστάνει τον σκύλο και δεν θέλεις να πιστέψουν ότι είναι σκύλος. Με την αποδοχή αυτής της σύμβασης, περνάμε στη δράση της παράστασης.
Στο Kids Theater είχαμε την τύχη τα κοστούμια να κάνει ο αείμνηστος Αλέξανδρος Κομπόγιωργας και τις μάσκες η Μάρθα Φωκά. Δεν μπορώ να φανταστώ καλύτερες ιδέες και καλύτερη εκτέλεση από τις προτάσεις τους. Έδωσαν ακριβώς αυτή την ενδιάμεση θεατρική σύμβαση μεταξύ ρεαλισμού και δημιουργικής φαντασίας, ώστε τόσο ο Μάγκας όσο και ο δεύτερος σκύλος, ο Αφράτος, να υπάρχουν στη σκηνή με απόλυτη φυσικότητα μαζί με τους ηθοποιούς που είχαν τους ανθρώπινους χαρακτήρες.
Νομίζω ότι τα παιδιά εκτίμησαν και την επιλογή μας στο τέλος της παράστασης να βγάζει ο Μάγκας τη μάσκα του και να παρουσιάζεται ως άνθρωπος πια στη σκηνή. Το μήνυμα δεν θα μπορούσε να είναι πιο ξεκάθαρο: παρακολουθήσατε μια ιστορία για ένα παιδί κι όχι για έναν σκύλο. Ένα παιδί σαν κι εσάς, που πέρασε αυτά τα επεισόδια για να καταλάβει το δίκαιο και το άδικο, τις ανισότητες, τη φιλία, τη συντροφικότητα, την αλληλεγγύη και τη σπουδαιότητα να έχουμε στόχους και να τους παλεύουμε. Νομίζω ότι με αυτόν τον τρόπο τιμήσαμε το έργο της Πηνελόπης Δέλτα στη σύγχρονη μεταφορά του σε μία αντι-ηρωική εποχή που χρειάζεται όσο ποτέ ειλικρίνεια.
Αθανασία Καλογιάννη: Θεατρολόγος
Επιμέλεια αφιερώματος Διάστιχο: Άντα Κατσίκη-Γκίβαλου | Μάκης Τσίτας
Σχεδιασμός: Γιώργος Φερμελετζής
Διορθώσεις κειμένων: Σωτηρία Αποστολάκη
Διάστιχο: Μεγάλο αφιέρωμα: Πηνελόπη Δέλτα, 150 χρόνια από τη γέννηση της (1874-2024)